Czy konopie mogą pomóc w zaburzeniach ze spektrum autyzmu (ASD)?

Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD) są związane z rozwojem mózgu. Wpływają na to, jak dana osoba przetwarza bodźce zmysłowe i jak komunikuje się z innymi. Według agencji rządu federalnego Stanów Zjednoczonych Centers for Disease Control and Prevention (CDC) około 1% światowej populacji (ponad 75 000 000 osób) ma zaburzenia ze spektrum autyzmu.

Niektóre badania sugerują, że konopie indyjskie mogą wywierać wpływ na określone cechy ASD. Eksperci są jednak zgodni odnośnie tego, że potrzebne są dokładniejsze badania na ludziach, aby wyjaśnić skuteczność i bezpieczeństwo konopi indyjskich u pacjentów z tymi zaburzeniami. Przyjrzyjmy się faktom dotyczącym ASD i temu, czy konopie indyjskie mogą potencjalnie pomóc.

Co to są zaburzenia ze spektrum autyzmu?

Zaburzenia ze spektrum autyzmu wpływają na to, jak ludzie wchodzą w interakcje z innymi i jak komunikują się z otaczającym ich światem. Osoby z autyzmem mogą:

• mieć problemy z komunikacją oraz interakcją z innymi ludźmi;
• mieć trudności ze zrozumieniem, jak myślą lub czują się inni;
• czuć przytłoczenie oraz brak komfortu spowodowane przez bodźce sensoryczne, takie jak jasne światła lub głośne dźwięki;
• czuć się niespokojne lub zestresowane, gdy wychodzą poza ustalony porządek dnia lub stoją w obliczu nieoczekiwanych sytuacji i wydarzeń towarzyskich;
• potrzebować dokładniejszego wyjaśnienia informacji i więcej czasu na zrozumienie tych informacji;
• działać według wzorców, wykonywać te same czynności lub ciągle myśleć o tych samych rzeczach.

Autyzm jest u każdego inny

Autyzm nie jest klasyfikowany jako choroba. Bycie autystycznym niekoniecznie uniemożliwia komuś dobre lub satysfakcjonujące życie. Jak w przypadku wszystkich ludzi, będą rzeczy, w których osoby z autyzmem będą się wyróżniać i takie, z którymi będą miały problemy. Każda osoba z autyzmem jest inna. Niektóre mają przeciętną inteligencję, inne ponadprzeciętną, a jeszcze inne mają trudności w nauce. W najpoważniejszych przypadkach autyzm może je całkowicie ograniczać. Niektórzy ludzie mogą potrzebować jedynie minimalnego wsparcia lub żadnego; inni mogą potrzebować codziennej pomocy.

Co powoduje autyzm?

Przyczyna autyzmu jest wciąż nieznana. Może dotyczyć osób z tej samej rodziny, co oznacza, że może być dziedziczna; jednak nie zawsze tak jest. Osoby z autyzmem często mają inne schorzenia, w tym:

• dysleksję,
• zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD),
• depresję lub lęk,
• padaczkę.

Autyzm można diagnozować od wczesnego dzieciństwa aż do dorosłości. Liczba diagnoz autyzmu wzrosła w ciągu ostatnich 20 lat o ponad 700%. Ogromny wzrost między 1998 a 2018 r. był bardziej znaczący w przypadku kobiet niż mężczyzn, przy czym był najbardziej zauważalny wśród dorosłych. Diagnozy spowodowane zwiększoną świadomością są powszechnie podawane jako główna przyczyna tego wzrostu. Jednak eksperci nie mogą jeszcze określić faktycznego powodu wzrostu częstotliwości występowania autyzmu.

Objawy zaburzeń ze spektrum autyzmu

Osoby z autyzmem często mają podobne cechy behawioralne. Jest to jednak zaburzenie bardzo zróżnicowane i nie ma dwóch identycznych przypadków. Chociaż niektóre cechy są bardziej powszechne, niektóre osoby z autyzmem mogą nie wykazywać żadnych widocznych objawów.

Mając to na uwadze, poniżej znajdują się niektóre typowe cechy ASD.

Komunikacja

Osoby z autyzmem często mają problemy z odczytywaniem werbalnych i niewerbalnych sygnałów, takich jak mowa ciała, mimika czy ton głosu. Niektóre osoby mogą mieć ograniczoną zdolność mowy. Inne natomiast mogą mieć doskonałe umiejętności językowe, ale mieć trudności ze zrozumieniem sarkazmu lub tonu głosu. Inne cechy to:

• traktowanie rzeczy dosłownie, nierozumienie abstrakcyjnych pojęć;
• wymaganie dodatkowego czasu na przetworzenie informacji lub udzielenie odpowiedzi na pytania;
• echolalia – powtarzanie tego, co mówią inni.

Interakcje społeczne

Osoby z autyzmem mogą mieć trudności z rozpoznawaniem lub zrozumieniem uczuć i intencji innych osób lub z wyrażaniem swoich emocji. Może to utrudnić im funkcjonowanie w świecie społecznym. Osoby z autyzmem mogą:

1. wyglądać na niewrażliwe;

2. czuć się przytłoczone przez ludzi i preferować spędzanie czasu w samotności;

3. celowo unikać innych ludzi;

4. zachowywać się „dziwnie” lub w sposób uznany za społecznie nieodpowiedni;

5.  mieć trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu przyjaźni.

Powtarzalne, restrykcyjne zachowanie

Osoby z autyzmem mogą lubić podróżować tą samą trasą, nosić te same ubrania lub jeść to samo jedzenie na śniadanie. Zmiany w rytuałach mogą być dla nich bardzo nieprzyjemne i niepokojące.

Niepokój może pojawić się, gdy osoba próbuje na przykład dostosować się do wydarzeń takich jak Boże Narodzenie. Lub może to być coś prostszego, na przykład znalezienie się w obliczu niepewności w pracy lub innej niż zwykle trasy autobusu.

Machanie rękami, kołysanie lub inne powtarzające się ruchy, takie jak stukanie długopisem, są powszechnymi zachowaniami, które pomagają uspokoić osobę autystyczną, gdy jest zestresowana lub niespokojna.

Wrażliwość sensoryczna

Osoby z autyzmem mogą cierpieć na nadwrażliwość czy niedostateczną wrażliwość na doznania zmysłowe (lub oba zaburzenia jednocześnie), w tym dotyk, smak, zapach, dźwięk, światło i kolor. Wiele osób z autyzmem woli unikać kontaktu z ludźmi, w tym uścisków dłoni lub przytulania.

Te reakcje często przedstawiają je jako zimne i zdystansowane. Niektóre osoby z autyzmem unikają codziennych sytuacji z powodu problemów z wrażliwością.

Skupienie na zainteresowaniach

Osoby z autyzmem często poświęcają wiele uwagi swoim zainteresowaniom. Mogą stać się ekspertami w dziedzinie, która je interesuje i zazwyczaj lubią dzielić się swoją wiedzą. Postrzegają swoje zainteresowania jako fundamentalne dla ich szczęścia i czerpią ogromną przyjemność z ich realizowania.

Ten wysoki poziom koncentracji może pomóc osobom z autyzmem zarówno w nauce, jak i w pracy. Możliwe jest również, że tak bardzo zaabsorbują się one konkretnymi tematami, że zaczną ignorować inne aspekty swojego życia.

Lęk

Wiele osób z autyzmem ma trudności z rozpoznawaniem i kontrolowaniem swoich emocji, a ponad jedna trzecia zdiagnozowanych osób cierpi również na poważne problemy ze zdrowiem psychicznym. Lęk jest autentyczny i wyniszczający dla wielu osób z autyzmem, zwłaszcza w obliczu sytuacji społecznych lub zmian. Może znacząco wpływać na zdrowie psychicznie i fizycznie, obniżając jakość życia.

Wzburzenia i zamykanie się w sobie

Osoba z autyzmem może wzburzyć się lub zamknąć się w sobie, gdy sytuacja stanie się dla niej zbyt trudna. To bardzo intensywne i wyczerpujące doświadczenia. Wzburzenia pojawiają się, gdy osoba zostaje przytłoczona jakąś sytuacją i chwilowo traci wszelką kontrolę behawioralną. Może to objawiać się na wiele sposobów, w tym obelgami słownymi, krzykiem, płaczem. Ewentualnie może wystąpić reakcja bardziej fizyczna i obejmować zachowania takie jak kopanie, uderzanie i gryzienie.

Zamknięcia się w sobie wiążą się z „wyłączeniem” lub wycofaniem się osoby z autyzmem. Jednak są one tak samo frustrujące jak wzburzenia, ponieważ cierpiący nie wie, jak zareagować. Umysł wchodzi w stan, w którym nie jest już w stanie interpretować uczuć.

Autyzm u małych dzieci

Autyzm może wyglądać nieco inaczej u małych dzieci, z objawami obejmującymi:

• brak reakcji na imię;
• unikanie kontaktu wzrokowego;
• brak reakcji na uśmiech;
• zdenerwowanie, jeśli dziecko stwierdzi, że określony smak, zapach lub dźwięk jest nieprzyjemny;
• powtarzające się ruchy i stymulujące zachowania, takie jak machanie rękami, machanie palcami lub kołysanie;
• ograniczoną komunikację werbalną w porównaniu z rówieśnikami;
• powtarzanie słów lub fraz.

Konopie indyjskie i autyzm

W ciągu ostatnich 10–15 lat wzrosła liczba eksperymentów z konopiami indyjskimi w zakresie autyzmu. Istnieją badania sugerujące, że niektóre związki zawarte w konopiach mogą wpływać na szereg cech związanych z autyzmem. Jednak badania są wciąż na wczesnym etapie. Tutaj wyjaśniamy, co do tej pory wiadomo o potencjale klinicznym i bezpieczeństwie marihuany w odniesieniu do autyzmu i powiązanych schorzeń.

Układ endokannabinoidowy i zaburzenia ze spektrum autyzmu

Aby nadać tej dyskusji kontekst, kluczowe jest poznanie układu endokannabinoidowego (ECS). Ten złożony system sygnalizacji komórkowej został zidentyfikowany w latach 90. XX wieku, kiedy naukowcy badali kannabinoid THC. ECS pomaga regulować szereg procesów i funkcji, w tym:

• nastrój,
• sen,
• pamięć,
• apetyt,
• rozmnażanie i płodność.

System endokannabinoidowy składa się głównie z receptorów kannabinoidowych, endokannabinoidów – które działają jako neuroprzekaźniki – oraz enzymów, które tworzą i degradują endokannabinoidy.

Endokannabinoidy mają wiele podobieństw z kannabinoidami występującymi w konopiach indyjskich, ale są produkowane naturalnie w organizmie. Dwa główne obecnie zidentyfikowane endokannabinoidy to:

• anandamid (AEA),
• 2-arachidonoiloglicerol (2-AG).

Te endokannabinoidy pomagają w prawidłowym przebiegu wewnętrznych funkcji, a organizm produkuje je w razie potrzeby.

Receptory endokannabinoidowe znajdują się w różnych obszarach ciała. Endokannabinoidy wiążą się z tymi miejscami, aby stymulować jedno lub więcej działań.

Istnieją dwa podstawowe receptory endokannabinoidowe:

• receptory CB1 – znajdujące się głównie w ośrodkowym układzie nerwowym;
• receptory CB2 – znajdujące się głównie w układzie odpornościowym.

Specyficzne efekty wytwarzane przez te receptory zależą od lokalizacji receptora i substancji, z którą się wiąże.

W badaniu z 2013 r. naukowcy zablokowali receptory CB1 u myszy, aby zaobserwować ich wpływ na model zespołu łamliwego chromosomu X (FXS), zaburzenia podobnego do autyzmu i najczęstszej monogenicznej przyczyny autyzmu. W badaniu odnotowuje się dane związane z pozytywnymi zmianami podatności na napady padaczkowe i z upośledzeniem funkcji poznawczych.

Chociaż badania te mają charakter wstępny, wskazują na ECS jako potencjalny cel fizjologiczny w badaniach nad łamliwym chromosomem X i autyzmem.

CBD

CBD to kannabinoid o dalekosiężnym działaniu. Podobnie jak inne kannabinoidy, wchodzi w interakcje z receptorami CB1 i CB2, ale nie jest agonistą. Innymi słowy, nie stymuluje receptorów tak, jak THC. Uważa się, że CBD działa jako negatywny modulator allosteryczny receptora CB1, hamując jego powinowactwo wiązania z innymi związkami.

Ale CBD wpływa również na receptory poza ECS, w tym na receptory układu serotoninergicznego, a zatem jego działanie jest wieloaspektowe.

Badanie kliniczne z 2018 r. nad syntetycznym lekiem CBD – podawanym w postaci żelu przezskórnego – pokazuje znaczące efekty dotyczące lęku i innych objawów behawioralnych u dzieci i młodzieży cierpiących na zespół łamliwego chromosomu X. Jeśli chodzi o mechanizm działania kannabinoidów, raport opublikowany na temat bezpieczeństwa i skuteczności leku w 2022 r. odnosi się do związku CBD i receptorów CB1, receptorów serotoninowych 5HT1A i receptorów D2 (dopaminy).

Inne badania kliniczne wykazały, że CBD może wpływać na częstotliwość napadów padaczkowych u osób z niedoborem CDKL5, stanem charakteryzującym się napadami padaczkowymi i opóźnieniem rozwoju. Badanie z 2018 r.^[1] odnotowuje znaczące zmiany częstotliwości występowania napadów drgawkowych w stosunku do wartości wyjściowej w skali miesiąca u pacjentów, którym podawano Epidiolex od 1 do 12 tygodni. Ten zatwierdzony przez FDA lek jest głównie stosowany w rzadkich postaciach padaczki opornej na leczenie (TRE).

THC

Ponieważ THC powoduje efekty psychotropowe, na ogół nie jest podawane pacjentom dziecięcym. Jednak stosowane w niewielkich ilościach, może mieć realny potencjał.

Kilka badań wskazuje, że CBD i THC, w różnych proporcjach, mają większy wpływ na behawioralne objawy autyzmu niż pojedyncze kannabinoidy. Badanie kliniczne z 2018 r. wykazało, że CBD i THC w proporcji 20:1  wpływają na agresywne wybuchy^[5]u około 61% badanych.

Podobnie w badaniu z 2019 r. stwierdzono, że ten sam stosunek obu substancji znacząco wpływa^[6] na życie niektórych dzieci i nastolatków z autyzmem.

Jakie są zagrożenia związane z używaniem marihuany w leczeniu autyzmu?

W obu powyższych badaniach około jedna trzecia lub mniej uczestników doświadczyła efektów niepożądanych, z których najczęściej występowały niepokój i zaburzenia snu.

Nadal nie jest w pełni zrozumiałe, w jaki sposób marihuana wpływa na mózg, zwłaszcza w perspektywie długoterminowej. Niektóre analizy pokazują, że rekreacyjne używanie konopi indyjskich może negatywnie wpływać na funkcje poznawcze, zwłaszcza w okresie dojrzewania.

Jednak w sferze badań nad autyzmem, zwłaszcza wśród dzieci, przeważają kannabinoidy niepsychotropowe – zwłaszcza CBD. A tam, gdzie wykorzystuje się THC, robi się to z myślą o bezpieczeństwie pacjentów.

Nadal nie wiadomo, w jaki sposób kannabinoidy, nawet te niepsychotropowe, wpływają na rozwijający się mózg dzieci i młodzieży. Ponadto należy wziąć pod uwagę potencjalnie poważne interakcje z lekami na receptę.

Przyszłość marihuany i zaburzeń spektrum autyzmu

Potrzebne są dalsze badania, zanim świat medyczny będzie mógł uznać marihuanę za przydatną osobom żyjącym z ASD. Istnieją jednak pewne zachęcające raporty.

Firma GW Pharmaceuticals, producent wspomnianego Epidioleksu, prowadzi obecnie badania nad działaniem leku na schorzenie neurorozwojowe związane z autyzmem zwane zespołem Retta^[7]. To badanie koncentruje się na poprawie problemów poznawczych i behawioralnych, a nie zapobieganiu napadom.

Firma poszukuje również dzieci i nastolatków z autyzmem do udziału w drugiej fazie badania nad kannabidiwaryną^[8] (CBDV), innym kannabinoidem występującym w konopiach indyjskich. To badanie ma na celu analizę wpływu kannabidiwaryny na szereg cech u dzieci z autyzmem, w tym zachowania powtarzalne i ogólną jakość życia.

Nawet biorąc pod uwagę możliwości, jakie pokazały nam ograniczone próby, istnieje potrzeba przeprowadzenia większej liczby kontrolowanych badań na dużą skalę na ludziach. Gdy dowiemy się więcej, mamy nadzieję, że opieka nad pacjentami z ASD stanie się bardziej dalekosiężna i ukierunkowana.